2023 жылы Ұлттық қорға салынған ақшаға қарағанда алынған ақша көбірек. Мұндай жағдай бірнеше жылдан бері жалғасуда, дейді қаржыгерлер. Бұл туралы kaskelen.kz тілшісі Информбюро жаңалықтар бөліміне сілтеме жасап хабарлайды.
Қаржы министрлігі хабарлағандай, өткен жылы 1,82 трлн теңге инвестициялық кірістілік бойынша рекордтық көрсеткішке жеткен. Бұл ретте, мұнай секторынан түсетін түсімдер есебінен қорға түсетін тікелей қолма-қол ақша түсімдері 4,56 триллион теңгені құраған. Бірақ, сарапшылар мен мамандар бұл деректерді қисынсыз деп атап, қаржы министрлігі есепте 2023 жылдың соңғы үш айында “ҚазМұнайГаз” АҚ компанияларының акцияларын сатып алу үшін қайтарылған 1,3 триллион теңге қосымша шығындарды көрсетпегенін атап өтеді. Шындығында Қазақстанның Ұлттық қорынан жұмсалған ақшаның жалпы көлемі әлдеқайда көп болып шықты.
“2023 жыл жақсы инвестициялық кіріспен аяқталды. 2024 жылы олай болмауы мүмкін. Олар оны қатты жылдамдықпен тәркілегені соншалық, олар тек кірісті ғана емес, сонымен бірге инвестициялық кірісті де “жеп қойды” және бұл кірістің қалай бөлінетіні мен үшін – жұмбақ. Мұны преизденттің Ұлттық қордың көлемін 100 миллиардқа жеткізу туралы бастамасымен қалай байланыстыруға болады, 6 миллиард түскен кезде, 6 миллиард алынды, енді балаларға арналған ұлттық қорды да бірінші орынға қою керек”, – деп түсіндіреді қаржы сарапшысы Арман Бейсембаев.
Алайда қаржы сарапшылары “Балаларға арналған ұлттық қор” бағдарламасына қордан ақшаның алынуына байланысты қауіп жоқ деп есептейді, өйткені мұндай жағдайды болжаған мемлекет сақтандыруды қолға алған. Сол себепті биыл 6,5 миллион қазақ баласының шотына 300 доллардан түседі.
“Инвестициялық кірістің жартысын мемлекет бөледі, егер шығын болса, бұл балалар Ұлттық қорға қарыздар болып қалады деген сөз. Бұған жол бермеу үшін олар соңғы рет нақты инвестициялық кірісті емес, соңғы 10 жылдағы орташа кірісті алады. Бұл 3%, ал олардың бөлісетін жартысы 1,5%. Қитұрқы стратегия: ол шығындарды теңестіреді және негізінен бұл жақсы, өйткені биылғы жылдың тым жақсы болатыны да белгісіз. Әлемдік дағдарыс орын алуы да бек мүмкін”, – дейді тәуелсіз қаржылық талдаушы Андрей Чеботарев.
Сарапшылар Ұлттық қор қызметін ашық етуге шақырады және бұл тетіктің өзі тиімді екеніне сенімді, тек оны жүзеге асыру және Ұлттық қорды әрқашан ашып, жабуға болатын мемлекеттік “копилка” ретінде қарауды тоқтату ғана керек, дейді олар. Оның үстіне, біздің Ұлттық қордың тіпті заңды мәртебесі де жоқ
“Оның қауіпсіздігін жақсарту үшін және ол нақты нәрсе болуы үшін оны қор ретінде бөлу керек”. Акционерлік қоғам құрып және оны “Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры” деп атап, оны тіркеп, мемлекеттік инвестициялық декларацияны орналастыру қажет. БЖЗҚ мәліметі бойынша, мен олардың қандай бағалы қағаздарды сатып алғанын ай сайын көріп тұрмын. Біз Ұлттық қордың не үшін инвестицияланғанын шамамен білеміз: бір бөлігі шетелдік акцияларға, біразы мемлекеттік бағалы қағаздарға.Қай елдерде екені белгісіз, егжей-тегжейлі мәлімет жоқ. Бұл ең маңызды қадам”, – деп жалғады Андрей Чеботарев.
Бұл ретте Ұлттық қор соңғы үш жылда тиімсіз болып келген. Осылайша, Қазақстан бюджеті тапшылықта қалып отыр. Сондықтан түрлі бағалаулар бойынша 40 пайызға жететін көлеңкелі экономиканың үлесін азайту да маңызды, дейді сарапшылар.
Айта кетейік, бұған дейін “Ұлттық қор — балаларға” жобасына байланысты шу шыққаны белгілі болған. Өйткені кейбір ата-ана баласын тізімнен таппаса, ал енді бірі деректер базасында өз баласының орнына бейтаныс адамдардың тіркелгенін көріп таң қалған.
