Үй алу, баспаналы болу – қай кезде де өзекті тақырып. Қандай тиімді бағдарлама бар? Қаражатты қалай жинау керек? Біз Отбасы банкінің баспасөз қызметі ұсынған деректерге сүйене отырып, биыл қалай баспана алуға болатынын анықтап көрдік.
“Наурыз” бағдарламасы
2025 жылдың бірінші тоқсанында “Наурыз” бағдарламасының екінші кезеңі іске қосылады. Нақты уақыты әлі белгісіз. Бірақ ол наурыз айында басталуы мүмкін деген болжам бар.
Бағдарламаның жағдайы өзгереді. Енді салым бойынша жинақталған қаражаттың ең аз мөлшері кемінде 2 миллион теңгені құрауы керек. Бірақ депозит мерзімі есептелмейді. Мысалы, адам бағдарламаға қатыса алады, тіпті егер ол өтініш бергенге дейін ғана ашылып, тиісті сома енгізілсе де.
Бұл өзгеріс бағдарламаға қатысуға дайын адамдардың көптігіне байланысты енгізілді және қатысушылар арасында әділ таңдау жасауға бағытталған. Яғни, тұрғын үй жағдайын жақсарту бойынша нақты мақсат қойған және ең төменгі бастапқы жарнаны жинай алатын салымшыларға көбірек мүмкіндіктер беріледі.
Сонымен қатар, бастапқы жарнаға қатысты өзгерістер енгізілетін болады. Енді таза әрлеудегі тұрғын үйді таңдаған адам қарыз сомасының 10% мөлшерінде бастапқы жарнаны төлеуі керек, бірақ 2 миллион теңгеден кем емес. Бұл өзгеріс құрылыс компанияларын таза әрлеудегі тұрғын үйлердің санын көбейтуге ынталандырады.
Ал боялмаған бастапқы тұрғын үйді сатып алу үшін әлі де 20% мөлшерінде бастапқы жарнаны төлеу қажет.
Айта кету керек, биыл “Отау” және “Наурыз” бағдарламаларының шарттарын бірыңғай жүйеге келтіру туралы шешім қабылданды. Енді 2 бағдарламаның шарттары бірдей:
- бастапқы жарна – 20%-дан (дайын үй үшін 10%); тұрғын үй кезегінде тұрған азаматтардың әлеуметтік осал топтары үшін несие мөлшерлемесі – 7% (7,1% – дан 9,6%-ға дейін);
- азаматтардың барлық санаттары үшін несие мөлшерлемесі 9% құрайды (9,4%-дан 13%-ға дейін).
Шарттардың туралануына сүйене отырып, екі бағдарламаны біріктіруге болады деп болжауға болады, бірақ олар туралы әлі ресми ақпарат жоқ.
2024 жылы “Отау” және “Наурыз” бағдарламалары бойынша 10 000 қазақстандық тұрғын үй алды.
Естеріңізге сала кетейік, өткен жылдың соңында “Отбасы Банкі” АҚ басқарма төрағасы Ләззат Ибрагимова “Наурыз” бағдарламасына 2025 жылы 300 миллиард теңге бөлу жоспарланғанын айтқан болатын. Алайда, жыл басынан бері банк бұл нөмірді нақтылайтын мәліметтерді жарияламады. Сонымен қатар, жұмысшыларға арналған жаңа “Наурыз жұмыскер” бағдарламасы осы “Наурыз” бағдарламасының бір бөлігі болады. Яғни, “Наурыз” бағдарламасының негізгі қаражатының бір бөлігі жұмыс істейтін мамандардың тұрғын үй ипотекасына бағытталатын болады.”
“Наурыз жұмыскер” жаңа бағдарламасы
“Отбасы Банк” техникалық мамандарға арналған “Наурыз жұмыскер” жаңа тұрғын үй бағдарламасын іске қосты. Бағдарлама өнеркәсіп, энергетика, көлік, ауыл шаруашылығы және су ресурстары салаларының қызметкерлерін қамтиды.
Ағымдағы жылы бағдарлама аясында жұмысшы кәсіптерінің өкілдеріне 72 миллиард теңге сомасына 2440 кредит беру жоспарлануда.
Өтінімдерді қабылдау 2025 жылдың 17 наурызына жоспарланған.
Бағдарлама бойынша несиелер азаматтардың әлеуметтік осал топтары үшін 7% (IIT-тен 7,1%-дан 9,6% – ға дейін) және барлық басқа санаттар үшін 9% (IIT-тен 9,4%-дан 13%-ға дейін) мөлшерлемемен беріледі.
Бастапқы жарна таза әрлеудегі бастапқы тұрғын үйді сатып алу үшін 10%-дан, әрлеусіз бастапқы тұрғын үйді және қайталама нарықтағы тұрғын үйді сатып алу үшін 20%-дан басталады. Несиенің максималды сомасы облыстар үшін 30 миллион теңгені, Астана және Алматы қалалары үшін 36 миллион теңгені құрайды.
Бұл тікелей премьер-министр Олжас Бектеновтың тапсырмасы бойынша іске қосылған бағдарлама. 8 қаңтарда үкімет басшысы жұмысшы кадрларға арналған ипотекалық бағдарламаны іске қосуды тапсырды.
“Ұмай” және “Жасыл ипотека”бағдарламалары
2025 жылы Отбасы Банк “Ұмай” және “Жасыл ипотека” бағдарламаларын іске қосуды жоспарлап отыр. Бірақ оның нақты қашан қосылатыны, қанша несие берілетіні әлі белгісіз.
Бұл бағдарламаларға қатысу үшін сізде 20%-дан басталатын ең төменгі бастапқы жарна болуы керек.
Сондай-ақ, осы бағдарламалар бойынша несиенің максималды сомасы 50 миллион теңгені құрайды.
Несиені үй сатып алуға немесе жөндеуге алуға болады. Тұрғын үйдің болуына немесе болмауына ешқандай шектеулер болмайды.
“Ұмай” – табысы жоғары әйелдерге арналған бағдарлама. Бұл екінші немесе үшінші тұрғын үйді сатып алуға мүмкіндік береді. Оның шарттары тиімді болуына байланысты үлкен сұранысқа ие (бастапқы жарна – 15%). Мысалы, өткен жылдың мамыр айында осы бағдарламаға өтінімдер қабылдана бастады, ал жарты күннен аз уақыт ішінде олардың қаражаты таусылды.
“Жасыл ипотека” – бұлжасыл стандартқа”сәйкес келетін объектіден тұрғын үй сатып алуға берілген банктік несие. Яғни, объектінің ұлттық “өмірлік” стандарты, ресейлік мемлекеттік стандарты және халықаралық брам немесе лид стандарттарына сәйкестік сертификаты болуы керек.
Несие 6 айдан 25 жылға дейін беріледі. Бастапқы жарна-шарттық соманың 20%-дан 50%-на дейін.
Мемлекеттік бағдарламалар
“Отбасы банк” мемлекеттік бағдарламаларды да жүзеге асырады. Яғни, жергілікті әкімдіктер тұрғын үй кезегінде тұрғандарға жеңілдетілген тұрғын үй несиелерін береді.
Ол үшін әкімдіктің бұйрығымен сол елді мекенде салынған әлеуметтік тұрғын үй пайдалануға берілуі керек. Осыдан кейін жоғарыда аталған санаттағы адамдар “Баспана базары” порталы арқылы өтініш береді.
2024 жылы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы аясында тұрғын үй кезегінде тұрған осындай 7860 адам үйге орналастырылды.
Олардың барлығы 2% (HTSM 2,0%-дан 2,1%-ға дейін) және 5% (HTSM 5,2%-дан 5,8%-ға дейін) мөлшерлемемен жеңілдетілген несиелер алды.
Жастарға арналған мемлекеттік бағдарлама
Ішкі көші-қонды азайту үшін жастарға арналған арнайы тұрғын үй бағдарламалары жұмыс істейді, олар қалалар мен облыстардың әкімдіктерімен бірлесіп жүзеге асырылады.
Мәселен, өткен жылы “Елорда жастары” бағдарламасына 1 миллиард 350 миллион теңге бөлінген. Бұл жас оқытушыларға, дәрігерлерге, журналистерге, мәдениет, спорт қызметкерлеріне, университет оқытушылары мен ғылыми қызметкерлеріне, әлеуметтік сала өкілдеріне, коммуналдық кәсіпорындардың, полиция бөлімшелерінің, тжд қызметкерлеріне, “Қазпошта” АҚ филиалдарының мамандандырылған қызметкерлеріне, сондай-ақ кезекте тұрғандарға мүмкіндік береді. Астанада “жетім балалар” санаты бойынша тұрғын үй алу үшін жеке тұрғын үй сатып алуға жеңілдетілген несие алу.
Бағдарламаға Астана қаласының 35 жасқа дейінгі тұрғындары қатыса алады.
Өткен жылы осындай бағдарламалар 17 облыста – Астана, Алматы, Шымкент және Ақмола, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Жетісу, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Ұлытау облыстарында жүзеге асырылды. Несиелеудің жалпы сомасы 43,6 миллиард теңгені құрады. Оның ішінде әкімдіктер 34,5 млрд теңге, банк 9,1 млрд теңге бөлді.
Жинақ жүйесі
“Отбасы банк” жүзеге асыратын “Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі” қазақстандықтарға кез-келген тұрғын үйді, жер учаскесін, жеке үйді бастапқы немесе қайталама нарықтан сатып алуға, несие алуға және өз тұрғын үйіне жөндеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік береді.
Бұл жүйе депозит бойынша қаражат жинаған салымшыларға несие беруге негізделген. Оның классикалық ипотекадан артықшылығы – жылдық пайыздық мөлшерлеменің төмендігі.
Мұндай несие алу үшін алдымен тұрғын үй құрылыс жинақ шартының үш талабын орындау қажет:
- кем дегенде үш жылға қаражат жинау қажет;
- келісімшарттық соманың кемінде 50%-ын жинау қажет;
- бағалау индикаторының (BC) минималды мөлшерінен асып кету керек (16).
Бағалау көрсеткіші – депозитке ақша жинап жатқан банк клиентінің қаржылық мінез-құлқының көрсеткіші.
Егер салымшы ай сайын шотты үнемі толтырып отырса және депозитті толтыру арасында үлкен үзіліс жасамаса, онда БК тез өседі. Яғни тұрғын үй несиесін тезірек алуға болады.
Депозитке қаражат жинақталған кезде банк олар бойынша жылдық 2% мөлшерінде сыйақы және 200 АЕК-тен аспайтын мөлшерде 20% мемлекеттік сыйлықақы есептейді.
Мемлекеттік сыйлықақыны қарапайым тілмен түсіндіре отырып, бұл бір ұяшыққа жылына 200 АЕК мөлшерінде (2024 жылы 738400 теңге) ақша салған адам осы соманың 20% деңгейінде сыйлықақы алатынын білдіреді. (2024 жылдың аяғында 147680 теңге).
Осылайша, тұрғын үй құнының 50%-ын шотқа жинақтаған адамға банк соманың қалған 50%-ын жылдық 3,5%-дан 5%-ға дейін (жылдық 3,6%-дан) мөлшерлемемен береді.).
Аралық несие
Клиенттер арасында сұранысқа ие несиенің екінші түрі-аралық несие. Оны ұзақ уақыт күткісі келмейтін және ұзақ уақыт ақша үнемдегісі келмейтін, қолында пәтер құнының 50%-ы бар және депозиттің рейтингтік көрсеткіші бар клиенттер пайдалана алады. Ең төменгі мән 5-ке тең.
Бұл ақшаны қарыз алушы тұрғын үй заемын алу үшін тұрғын үй құрылыс жинақ шарты бойынша жоғарыда аталған барлық талаптарды орындағанға дейін өзінің жинақ шотына салады. Ақша жинақ шотында болған кезде оған банктің сыйақысы мен мемлекеттік сыйлықақы алынады.
Сонымен қатар, банк салымшысы аралық қарызды таңдалған бағдарламаға және бағалау көрсеткішінің мөлшеріне байланысты жылдық 6%-дан 8,5%-ға дейін (жылдық 6,2%-дан) мөлшерлемемен өтейді. Мұндай мөлшерлеме келісімшарт талаптары орындалғанға дейін уақытша қолданылады.
Келісімшарттың шарттары қандай? Бұл депозиттің мерзімі және БК индикаторына қойылатын талаптар.
Шарттың барлық талаптары орындалған кезде қарыз алушы “негізгі тұрғын үй несиесіне” аударылады. Бұл жинақ шотында жинақталған ақша қарызды өтеуге жұмсалатынын және несие мөлшерлемесі жылдық 3,5%-дан (жылдық 3,6%-дан 4,4%-ға дейін) жылдық 5%-ға (5,1%-ға дейін) төмендейтінін білдіреді.
