Әлеуметтанушылар қазіргі қазақ отбасыларының отбасылық өмірге байланысты дәстүрлі көзқарастар мен әдет-ғұрыптарды қаншалықты ұстанатынын анықтады, деп хабарлайды kaskelen.kz порталы Ranking.kz келтірген деректерге сүйене отырып.
Қазақстандық әлеуметтік даму институты жүргізген әлеуметтік зерттеулердің нәтижелері бойынша, Бұрын өзгермейтін шындық деп саналған ережелерді сақтау қазір барлық отбасылар үшін маңызды емес. Еліміздің басқа өңірлері де осындай нәтиже көрсетті.
Сауалнамаға қатысқан респонденттердің тек 55,3%-ы ғана ұлттық дәстүрлерді сақтау отбасын гүлдендіреді деп есептейді. Ал үштен бірі мұны жақсы, бірақ өте маңызды емес деп санайды, ал 11,4% дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар отбасының әл-ауқаты үшін аса маңызды емес деп санайды.
Зерттеулерге сәйкес, Қазақстандықтар ерлі-зайыптылар арасындағы өзара сүйіспеншілік пен сыйластықты, балалар мен ата-аналар арасындағы түсіністікті, отбасы мүшелерінің арасында зиянды әдеттердің болмауын әлдеқайда маңызды деп санайды.
Зерттеушілер қазақ тілді аудиторияның ұлттық дәстүрлерге қатынасы туралы сауалнама жүргізді.
Респонденттердің 70%-дан астамы қалыңдық сатып алу дәстүріне (72,1%) және қыздың туындысын дайындауға ата-аналардың жауапкершілігіне (78,6%) оң немесе дұрыс көзқарас танытты.
Респонденттердің 75,9%-ы күйеуінің ата-анасына бірінші баласының атын таңдау құқығын беру дәстүрін қолдайды.
Респонденттердің 77%-дан астамы ұлдардың біреуінің (әдетте ең кішісі) ата-анасымен бірге тұруы орынды деп санайды.
Қазақстандық әлеуметтік даму институтының зерттеу нәтижелері қоғамның жеке дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарға деген көзқарасының қалай өзгергенін көрсетеді.
Мысалы, сауалнамаға қатысқандардың жартысынан сәл астамы жас жұбайлардың бірінші баласын күйеуінің ата-анасына тәрбиелеу үшін беру дәстүріне оң көзқараспен қарайды. Респонденттердің тағы 42,3%-ы бұл әртүрлі себептерге байланысты дұрыс емес деп санайды.
Қоғамның пікірі тіпті отбасының қаржылық жағдайына сәйкес келмейтін сәнді кештерде де өзгере бастады.
Сауалнамаға қатысқан мергендердің тек 35,7%-ы мерекелік кешті несиеге өткізу міндеттемесіне оң көзқараспен қарайды. Респонденттердің 60%-дан астамы мұндай ысырапшылдыққа қарсы, егер отбасы үлкен есепшотты ауыртпалықпен жабса. Ал Қазақстанда мұндай несиелер жеткілікті. 2024 жылы Ұлттық статистика бюросының мамандары жүргізген зерттеуде респонденттердің 34%-ы үлкен үйлену тойын немесе рәсімді қарызсыз өткізу мүмкін еместігін айтқан. Бұл ретте мұндай респонденттердің қалалардағы үлесі ауылдарға қарағанда жоғары болды: 24,5%-ға 38,3% қарсы.
Сондай-ақ, сауалнамаға қатысушылардың 71,1%-ы қызды ұрлау әрекетін қолдамайды. Алайда, респонденттердің 26,2%-ы отбасын құрудың осы әдісіне оң немесе дұрыс көзқараспен қарайды.
Бір қызығы, әртүрлі аймақтарда белгілі бір әдет-ғұрыпты немесе дәстүрді қолдайтындардың үлесі әртүрлі болуы мүмкін. Бұл мәдени және этникалық айырмашылықтарға байланысты. Мәселен, Маңғыстау облысында сауалнамаға қатысқандардың 67,5%-ы адам ұрлау мен мәжбүрлі некеге тұруды қалыпты жағдай деп санаса, Шығыс Қазақстан облысында респонденттердің 97,1%-ы бұл құбылысқа теріс көзқараспен қарайды.
Шығыс Қазақстан облысында үйлену тойларын қолдайтындардың үлесі, тіпті отбасында мұндай мүмкіндік болмаса да, 2,9% құрайды. Түркістан және Қызылорда облыстарында бұл көрсеткіш 50,7% және 53,3% құрайды.
Бұрынғыдай ұлының отбасымен бірге тұратын ата-аналар бар. Павлодарды қоспағанда, барлық өңірлерде осы ұлттық әдет-ғұрыпты қолдайтын респонденттердің үлесі 50%-дан асады. Бұл мәселе бойынша әсіресе елдің оңтүстігінде жоғары көрсеткіштер байқалады.
Отбасы саясаты саласындағы сарапшылардың пікірінше, ата-анасымен бірге тұратын жастар үшін басты фактор әлі де жаңа отбасының қаржылық тәуелсіздігінің болмауы болып табылады. Маңызды себептер тізімінде үшінші орында немерелерін тәрбиелеуге көмектесу тұр.
Ересек балалары бар ата-аналардың және олардың отбасыларының бір үйде тұруы туралы сараптамалық қорытындылар кеңейтілген үй шаруашылықтарының үлесі мен тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша салыстырмалы талдау нәтижелерімен сәйкес келеді. Бұл көрсеткіштер бір-біріне байланысты. Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, мұндай аумақтарға оңтүстік аймақтар кіреді.
Мысал ретінде Қызылорда облысын келтіруге болады. Онда кеңейтілген үй шаруашылықтарының үлесі республикалық көрсеткіштен жоғары – 31,7%. Сонымен қатар, облыста тұрғын үймен қамтамасыз ету ең төмен: бір адамға небәрі 18,5 шаршы метр. Осындай жағдай Түркістан және Алматы облыстарында да байқалады.
