Заң бойынша әрбір жүргізушіде болуы тиіс міндетті автосақтандыру полисі (КҚИ АҚЖМС) ЖКО зардап шеккендердің мүліктік мүдделерін қорғайды. Дегенмен сақтандыру компаниялары кінәлі жүргізушіден сақтандыру төлемін өтеуді, яғни кері талап ету құқығын (регресс) пайдалануды талап ете алатын жағдайлар да болады, деп хабарлайды kaskelen.kz порталы.
“Евразия” СК сақтандыру компаниясына кері талап қою құқығын беретін барлық жағдайлар көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы ҚР Заңымен қатаң регламенттелгенін атап өтеді; барлығы сегіз жағдай.
Жол-көлік оқиғасын қасақана жасау
Іс жүзінде мұндай жағдай өте сирек кездеседі. Қаскөйлік ниет дәлелденген жағдайда сақтандыру компаниясы міндетті түрде регрессияны береді, алайда егер кінәлі тұлға ЖКО қажетті өзін-өзі қорғау жағдайында жасаған болса, бұл жағдай ақтаушы іс-әрекеттер болып саналады.
“Біздің әріптестеріміздің тәжірибесінде шын мәнінде кинодағыдай жағдай болған, ажырасқаннан кейін ХҚКО ғимаратының жанында бұрынғы жұбайы экс-зайыбының автокөлігін екі рет соққан. Бақытына орай, бұл кезде автомобильдің иесі салонда болмаған. Компания жәбірленушіге сақтандыру төлемін жүзеге асырды, бірақ ЖКО жасауда қасақана әрекет жасағаны үшін кінәлі тұлғаға кері талап қою құқығын қолданды”, – осылай “Евразия” СК баспасөз қызметінде регресс рәсімін қолдану мысалын келтірді.
Алкогольдік мас болу
Егер ЖКО кінәлі тұлға алкогольдік, есірткілік немесе токсикологиялық мас болу күйінде болғаны анықталса, сақтандырушы міндетті түрде кері талап қою құқығын пайдаланады. Бұл ең көп таралған себептердің бірі болып табылады.
Жүргізуші куәлігінің болмауы
ЖКО кезінде кінәлі тұлға жүргізуші куәлігінен айырылған немесе көлік құралын басқаруға құқығы жоқ – жарамды жүргізуші куәлігі немесе қажетті жүргізуші санаты болған жоқ.
Көліктің техникалық ақауы
ЖКО кезіндегі жиі кездесетін себеп. Заң бойынша жүргізуші өз автокөлігін тиісті түрде қадағалап отыруға және апатқа ұшырауына себеп болуы мүмкін техникалық ақауларды жою үшін уақытылы қызмет көрсетуге міндетті. Техникалық ақаулық айқын болуы мүмкін, мысалы, жүріп келе жатқан автомобильдің қандай да бір бөлшегінің жұлынып ұшып кетуі, содан кейін басқа көлік құралына зақым келтіруі. Алайда, ЖКО-дан кейін де техникалық ақау тиісті сараптамамен анықталуы мүмкін.
Көлікті техникалық мақсатына сай емес пайдалану
Мысалы, жеңіл автомобиль ірі габаритті жүктерді немесе құрылыс материалдарын тіркемесіз тасымалдау үшін қолданылады. Техникалық сипаттамаларда көзделмеген жүктеме ЖКО туындауына себеп болуы мүмкін.
Зиянды азайту бойынша шараларды қасақана қабылдамау
Кері талапты қолданудың өте сирек кездесетін себебі. Айталық, ЖКО салдарынан зардап шеккен көлік өртеніп кетеді, ал қолында өрт сөндіргіші бар кінәлі тұлға жанып жатқан жалынды бақылап тұрады және ешқандай әрекет жасамайды.
ЖКО орнын тастап кету
Жүргізуші біраз уақыттан кейін апат болған жерге қайта оралса да, ЖКО кінәлі тұлғаларға кері талап қою құқығын қолданудың ең көп тараған себебі болып табылады. Бірақ, ерекшелік бар: зардап шеккен адамға медициналық көмек көрсету үшін апат орнынан кетуге болады.
“Көбінесе жүргізушілер шығынды өтеу туралы ауызша немесе жазбаша келісе отырып, ЖКО орнын тастап кетеді. Кейіннен зардап шеккен тараптың өз ойын өзгертіп, апат болған жерге оралуы да жиі кездеседі. Біз қандай жағдай болмасын апат орнын тастап кетпеуге кеңес береміз, егер жағдай мүмкіндік берсе, дереу полиция шақырған дұрыс немесе еурохаттама рәсімін қолданған дұрыс”, – деп қорытындылайды “Евразия” СК.
Медициналық куәландырудан бас тарту
ЖКО кінәлі тұлғаның алкогольді және басқа да мастандыратын заттарды қолдануға медициналық куәландырудан өтуден дәлелсіз себептермен бас тартуы.
“Евразия” СК сарапшыларының деректері бойынша 2023 жылы Қазақстанда сақтандыру компанияларының статистикасына түскен кемінде 90 мың ЖКО орын алған. Өткен жылы сақтандырушылар міндетті автосақтандыру шеңберінде ЖКО зардап шеккендерге 92 925 төлемді жүзеге асырды.
*26.12.2022 жылы берілген ҚНРДА № 2.1.20 лицензиясы
