22-23 тамызда мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Тәжікстан Республикасына мемлекеттік сапармен барады. Сапар аясында екі тарап ауқымды келіссөздер жүргізіп, түрлі салалардағы ынтымақтастықты нығайтатын бірқатар құжаттарға қол қояды, деп хабарлайды kaskelen.kz тілшісі.
Саяси ынтымақтастық
Орталық Азия аумағында орналасқан Қазақстан мен Тәжікстан арасындағы дипломатиялық қатынастар 1993 жылы 7 қаңтарда орнатылды. Сол жылы Қазақстанда Тәжікстанның дипломатиялық өкілдігі ашылып, Қазақстанның дипломатиялық өкілдігі 1998 жылы сәуірде Душанбеде тәуелсіз миссия ретінде жұмыс істей бастады. Ал 2001 жылы оған елшілік мәртебесі берілді.
Содан бері екі ел арасындағы қарым-қатынас үзілген жоқ. 2022 жылы мамырда екі ел Парламентінің жоғарғы палаталары арасындағы ынтымақтастық жөніндегі комиссияның бірінші отырысы өтті. Парламентаралық ынтымақтастықты дамытудың 2022-2024 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына қол қойылды.
Ал 2023 жылдың мамыр айында президенттер өзара іс-қимыл туралы декларацияға қол қойды. Өткен жылдың тамыз айында Қазақстанда Тәжікстанның мәдениет күндері өтті.
Экономикалық қатынастар
Екі ел арасындағы экономикалық қатынастардың тарихына сәйкес, Тәжікстан мен Қазақстан арасындағы өзара сауда көлемі 2015 жылы 752,5 миллион доллардан асты. Ал 5 жылдан кейін, 2020 жылы, коронавирустық пандемияға қарамастан, бұл көрсеткіш 7 791,4 миллионға жетті. Бірнеше жыл өтсе де, қалыпты өсу тоқтаған жоқ. Өткен жылы тауар айналымы 1,13 миллиард долларды құрады. Қазақстан 860 миллион доллар, Тәжікстан 271 миллион доллар экспорттады. Ағымдағы жылдың алғашқы 5 айында өзара сауда 464,6 млн долларды құрады. Алдағы уақытта екі елдің үкіметтері тауар айналымын 2 миллиард долларға дейін арттыруды жоспарлап отыр.
Қазақстан Тәжікстанға негізінен бидай, табиғи газ, алюминий оксидтері мен гидроксидтерін, бидай ұнын, арпа, макарон және цианидтерді экспорттайды.
Тәжік тарапына мыс пен мырыш, қорғасын кендері мен концентраттары, кептірілген жемістер, жүзім, пияз, сарымсақ, минералды және газдалған сусындар, өрік, шие және шабдалы жеткізіледі.
Қазіргі уақытта Қазақстанда Тәжікстанның 504 заңды тұлғасы және олардың филиалдары жұмыс істейді. Қазақстан мен Тәжікстанның 90-нан астам бірлескен кәсіпорны тіркелген.
2005-2023 жылдар аралығында Қазақстан Тәжікстан экономикасына 576 миллион доллар инвестициялады. Инвестициялар негізінен қаржылық қызметтерге, коммуникацияларға, энергетикаға, саудаға, құрылысқа, өнеркәсіпке, ұн тартуға, геологиялық барлауға және пайдалы қазбаларды өндіруге бағытталған.
Мәдени-гуманитарлық қатынастар
Қазіргі уақытта Тәжікстан астанасы Душанбеде “Бәйтерек” Қазақ Ұлттық Мәдени Орталығы жұмыс істейді. Бейресми мәліметтер бойынша Тәжікстанда 2 мыңға жуық қазақ тұрады. Қазақстан Республикасының халық санағы бойынша 2021 жылы елдегі тәжіктердің саны 49 827 адамды құрады.
2022 жылы Қазақстан елшілігінің қолдауымен Душанбе қаласының кинотеатрларында Қазақстандық фильмдердің көрсетілімі ұйымдастырылды. Ал өткен жылы дипломатиялық қатынастардың орнағанына 30 жыл толуына орай Түркістан облысының өнерпаздары Душанбеде концерт берді.
Сондай-ақ Қазақстанда Тәжікстанның мәдениет күндері өткені белгілі. Осы іс-шара аясында өнер шеберлері мен жастар Астана, Алматы және Шымкент қалаларында өнер көрсетті. Екі елдің жетекші әдеби және ғылыми қайраткерлерінің кездесулері, ауылшаруашылық және өнеркәсіп өнімдерінің көрмелері мен жәрмеңкелері, Тәжікстанның халық кәсібінің өнімдері ұйымдастырылды.
Сонымен қатар, бұған дейін Душанбеде Қазақстан мен Тәжікстан әйелдерінің форумы өткен еді. Білім беру саласында да өзара іс-қимыл дамуда. 2022 жылдан бастап тәжік азаматтарын Қазақстанның жоғары оқу орындарында оқытуға квота 100-ге дейін өсті. Қазіргі уақытта Қазақстанда 400-ге жуық тәжік азаматы, Тәжікстанда 100-ге жуық қазақстандық оқиды. Екі елдің жетекші университеттерінде, атап айтқанда Л.Гумилев атындағы ЕҰУ мен М. Осими атындағы ТТУ базасында ақпараттық технологиялар бойынша бірлескен факультет ашу туралы келісімге қол қойылды.
Орталық Азия Еуразияны біріктіреді Қазақстан президенті жанындағы Қазақстан Стратегиялық Зерттеулер Институтының Азиятану Кафедрасының бас сарапшысы Болат Әуелбаевтың айтуынша, Орталық Азия халықаралық қатынастар архитектурасы мен жаңа геосаяси контурларды қалыптастырудағы маңызды аймаққа айналуда. Жақында Еуропалық Одақтың жоғарғы өкілі Жозеп Боррель “Бүгінде ОА елдері барлық оқиғалардың орталығында.” Сонымен қатар ШЫҰ-ға мүше Мемлекеттер Астана саммитінде өңірді өз ұйымының өзегі деп таныды.
Сарапшының айтуынша, екі ел арасындағы саяси қарым-қатынас жоғары деңгейге жеткен. Мысалы, 2015 жылы стратегиялық серіктестік туралы шартқа, ал өткен жылы одақтастардың әрекеттері туралы декларацияға қол қойылды. Қасым-Жомарт Тоқаевтың Душанбеге сапарының аяқталуы одақтастық қатынастар туралы шартқа айналуы әбден мүмкін. Іске асырылған жағдайда тараптар қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша міндеттемелерді өз мойнына алады.
Ынтымақтастықтың барлық жылдарында Тәжікстан өзін сенімді серіктес ретінде көрсетті. Осыған байланысты сауда-экономикалық қатынастарды, сауда-өнеркәсіптік кооперацияны және мәдени-гуманитарлық байланыстарды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау үшін құжаттар пакеті қабылданатын болады.
