Қазақстанда асыл тұқымды мал өсірудің қиындықтары қандай?

Қазіргі таңда асыл тұқымды мал өсірудің жай-күйі қалай? Саланың өзекті мәселелері ше? Қазір бұл сұрақтарға жауап іздейтін боламыз.

Қазіргі жағдайы

Сізге ұнауы мүмкін

Қазақстандағы бала саны қанша?

03.06.2025

Елімізде түлектер кешіне қанша қаржы жұмсалады?

03.06.2025

• БҚО — қазақтың ақбас сиыры, еділбай қойы, көшім жылқысының отаны.

• Облыста 923 асыл тұқымды мал шаруашылығы тіркелген:

  • 742-сі – ірі қара,

  • 141 – қой,

  • 39 – жылқы,

  • 1 – түйе.

• Мемлекеттік тіркеуде:

  • 146,3 мың ірі қара,

  • 76,1 мың қой,

  • 6,7 мың жылқы,

  • 258 түйе бар.

• Асыл тұқымды малдың жалпы үлесі:

  • Ірі қара – 15,8%,

  • Қой – 6,5%,

  • Жылқы – 2,2%,

  • Түйе – 9,8%.

• Соңғы 3 жылда 27,7 млрд теңге бөлінген, соның арқасында:

  • 60,3 мың ірі қара,

  • 23,2 мың қой,

  • 152 жылқы сатып алынған.

• Асыл тұқымдық бұқалардың саны – 5 025, бірақ тағы 2 875 қажет.

• Жекелеген шаруашылықтар (мысалы, «Бірлік мал зауыты» ЖШС) селекциялық жұмысты жүйелі жүргізуде.

Өзекті мәселелер

1. Субсидияның жеткіліксіздігі мен тоқтатылуы

   • Қой басына берілетін 4 000 теңге субсидия шығынды жаппайды.

   • 2025 жылғы 1 маусымнан бастап селекциялық жұмыстарға субсидия беру тоқтатылған.

2. Заңнамалық олқылықтар мен бақылаудың әлсіздігі

   • Асыл тұқымды мәртебені алу шарттары бұлыңғыр.

   • Палаталарға тәуелділік жоғары, мемлекеттік бақылау жоқ.

3. Кадр тапшылығы

   • Зоотехник, ветеринар, селекционер жетіспейді.

   • Шопандар жетіспейді, жалақысы мен мәртебесі төмен.

4. Жылқы шаруашылығына қолдау жоқ

   • Көшім, жабы жылқысы азайып барады.

   • Палаталарға тіркелу мен жұмыс жүргізу ынтасы төмен.

5. Мал есебінің дұрыс жүргізілмеуі

   • Зоотехникалық тіркеу жүйесі толық жұмыс істемейді.

   • Мал бар, бірақ есепке алынбаған.

6. Киік, қаңғыбас мал мәселесі

   • Жайылымдағы киік пен бақыланбайтын мал өнімге шығын келтіруде.

7. Тұқым сапасының төмендеуі

   • Шала будандастыру, мәдени тұқымның табиғатқа бейімделмеуі.

Қолда барды сақтап қала аламыз ба?

Иә, бірақ мына шарттар орындалса ғана:

• Селекциялық жұмыстарға субсидия қайта қаралып, ұзақмерзімді жүйе енгізілуі керек.

• Мемлекеттік инспекция мен заңнамалық бақылау күшейтілуі қажет.

• Шопан мен мал мамандарының әлеуметтік мәртебесі көтеріліп, ынталандыру жүйесі енгізілуі тиіс.

• Палаталар қызметі қатаң реттеліп, шынайы селекциялық жұмыс істейтіндерге ғана мәртебе беру керек.

• Зоотехникалық есеп пен генетикалық бақылау жолға қойылуы шарт.

Қорытынды:

Қазақстанда асыл тұқымды мал өсіру саласында әлеует зор, алайда жүйелі мемлекеттік қолдау, заңнамалық реформалар мен кәсіби кадрларсыз бұл салада тұрақты даму болмайды. Қолда бар тұқымдарды сақтап қалу – уақыт пен батыл шешімдерге тәуелді.