Ағымдағы жылы елдегі коммуналдық қызметтер тарифінің болжамды өсуі аймақтарға және реттелетін қызмет түрлеріне байланысты 10-20% құрайды, деп хабарлайды kaskelen.kz тілшісі Ұлттық экономика министрлігінің табиғи монополияларды реттеу комитетіне сілтеме жасап.
Бүкіл ел бойынша муниципалды желінің апатты жағдайда тұрғанын ешкім шайқай алмайды. Инфрақұрылымды қалпына келтіру үшін бірнеше жыл және жүздеген миллиард теңге қажет. Өткен жылы Республикада “тарифтерді инвестицияларға айырбастау” бағдарламасы іске қосылды. Бағдарлама бойынша 2029 жылға дейін 61,9 мың шақырым инженерлік желілерді жаңғыртуға шамамен 3 трлн теңге инвестиция тарту жоспарланып отыр. Егер жоспар іс жүзінде жүзеге асырылса, коммуналдық инфрақұрылымның тозуын 20%-ға азайтып, оны реттеуші күйге келтіруге болады.
Комитет сонымен қатар бүкіл ел бойынша тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымының қазіргі жағдайы отандастарымызды жылумен, электрмен, сумен және өркениеттің басқа да артықшылықтарымен үздіксіз қамтамасыз ету үшін жаңғыртуды қажет ететінін жасырмайды. Сонымен қатар, саладан білікті мамандардың кетуі байқалады. Олар жалақысы жоғары немесе жоғары басқа салаға көшуге мәжбүр. Агенттік бұл мәселені басқа мүдделі мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп жүзеге асырылатын жоғарыда аталған бағдарлама арқылы шешуге үміттенеді.
«Жүктелген міндеттерді орындау үшін комитет табиғи монополиялар саласындағы заңнамаға тиісті өзгертулер енгізді. Соның негізінде 2023 жылдың өзінде 5,8 мың шақырым инженерлік желіні жөндеуге 267 млрд теңге инвестиция тарттық. Бұл шаралар желілердің тозуын орташа алғанда 3,2 пайызға төмендетуге мүмкіндік берді. Тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық саласындағы жұмысшылардың айлық жалақысы орташа есеппен алғанда 135 мың теңгеден 200-300 мың теңгеге дейін артты. Тұтынушылар мен кәсіпорындардың мүдде теңгерімін қамтамасыз ету есебінен өткен жылдың қорытындысында коммуналдық қызметтер тарифінің өзгеруі орташа есеппен 15-30 пайыз болды. Бұл ретте халықтың әлеуметтік жағынан аз қамтылған тобы тарифтердің өзгеруінен тұрғын үй көмегі тетігі арқылы қорғалған. Яғни, әкімдіктер коммуналдық шығыстардың бір бөлігін өтейді», – деп атап өтеді комитеттен.
Ағымдағы жылы “тарифтерді инвестицияларға айырбастау” бағдарламасы арқылы 6,5 мың шақырым инженерлік желілерді жаңғыртуға 336 миллиард теңге инвестиция тарту көзделіп отыр. Егер шектеу орындалса, онда желілердің тозуы тағы 3 %-ға төмендейді.
Алайда, агенттік тарифтік деңгей типтік факторды ескере отырып қалыптасатынын атап өтті. Олардың көлеміне тек осы бағдарламаның орындалуы ғана әсер ете алмайды.
«Табиғи монополиялар және қоғамдық маңызы бар нарық салаларындағы барлық реттелетін қызметке тарифтер мен бағаның өзіндік құны көптеген факторды ескере отырып қалыптастырылады. Оның ішінде экономиканың реттелмейтін секторларындағы материалдар мен шикізатқа, шеттегі ұйымдардың тауарлары мен қызметтерге бағаны көтеруі, салық мөлшерлемесі деңгейінің өзгеруі, абоненттер саны, көрсетілетін қызметтердің көлемі, кәсіпорын балансындағы активтердің құны, желілердің ұзақтығы және басқалары бар. Мұнан бөлек, коммуналдық желілердің тозуы, қызметкерлердің жалақысын көтеру қажеттілігі және электр энергиясын өндіруге тарифті арттыру қосымша фактор саналады. Атап айтар болса, осы жылдың 1 қаңтарынан бастап 27 энергия өндіруші ұйым бойынша шекті тарифтердің өсуі 18 пайызды құрады. “Жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі қаржы-есеп айырысу орталығы” ЖШС бірыңғай сатып алушыдан энергияны сатып алу да фарифтің артуына ықпал етеді – өсім 26 пайыз, электр қуаты нарығындағы жүктемені орындауға электр қуатының дайындығын ұстап тұру қызметіне – өсім 73 пайыз, тауарлық газдың көтерме бағасы – өсім 14,6 пайыз, мемлекет реттемейтін өзге де стратегиялық тауарлар (көмір, мазут) құнының артуы», – деп түсіндіреді комитеттен.
Осы фактордың барлығын ескере отырып, агенттік өңірлерге және реттелетін қызметке байланысты елде тарифтердің өсуі 10-20% құрайды деп болжайды.
Комитет табиғи монополиялар субъектілері қабылдаған міндеттемелерді бақылау арқылы тұтынушылардың құқықтарын қорғау қамтамасыз етілетінін және тарифтік реттеудің ашықтығы мен ашықтығын қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылданатынын хабарлады.
Алайда, 27 тамызда Энергетика министрінің бұйрығымен энергия өндіруші ұйымдар үшін электр энергиясының шекті тарифі өзгертілді.
«Барлық реттелетін коммуналдық қызметтердің, оның ішінде электрмен және жылумен жабдықтаудың тарифтері мен бағалары көптеген факторды ескере отырып қалыптастырылады. Мәселен, түпкілікті тұтынушы, оның ішінде халық үшін электрмен жабдықтау қызметтерінің бағасы энергия өндіруші ұйымдардың босату бағасына (олардың түпкілікті бағадағы үлесі орта есеппен 61 пайыз құрайды), электр энергиясын беруге арналған тарифтерге және энергиямен жабдықтаушы ұйымның жабдықтау үстемесіне (олардың түпкілікті бағадағы үлесі тиісінше 35 және 4 пайыз) сүйене отырып қалыптастырылады. Осылайша, әр кезеңде өзіндік құн қалыптасады. Жылумен жабдықтау қызметтері тарифінің құрылымы өндірістен, беруден, таратудан және жабдықтаудан тұрады. Бұл жағдайда жылу энергиясын өндіруге арналған тарифтің деңгейі стратегиялық тауарды сатып алу шығындарына байланысты, оның құрылымында ол шамамен 60 пайызға жетеді», — деп түсіндірді комитеттен.
Газ және көмір сияқты пайдаланылатын отын түрлеріне байланысты өңірлерде жылумен жабдықтау қызметтерінің тарифінде де айырмашылық болады. Стратегиялық тауарлар бағасының өзгеруі бекітілген тарифті қайта қарауға негіз бола алады.
Монополияға қарсы органның түсіндірмелеріне сүйене отырып, тұтынушыларды электрмен және жылумен жабдықтаудың түпкілікті құнына әсер ететін көптеген факторлар бар екенін көруге болады. Яғни, бағалар мен тарифтердің өзгеруі әбден мүмкін. Табиғи монополия субъектілерінің, мысалы, жанармай қымбаттаса, шығынмен жұмыс істеуі екіталай.
Сонымен қатар, монополияға қарсы агенттік өтініштердің аймақтардағы әлеуметтік-экономикалық жағдайды ескере отырып, жеке түрде қаралатынына сендіреді. Ол тарифтердің өзіндік құнына реттелетін қызметтерді өндіруге және көрсетуге тікелей байланысты экономикалық негізделген және құжатталған шығындар ғана кіретінін атап өтті.
Естеріңізге сала кетейік, мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдауында энергетика және коммуналдық шаруашылық саласын жаңғырту жөніндегі ұлттық жобаны жыл соңына дейін бекітуді тапсырған болатын.
«Мемлекеттің ұзақ уақытқа арналған нақты тариф саясаты, яғни тиісті жоспары болуы керек. Бұл – осы салаға «ұзақ мерзімге инвестиция тартудың» негізгі шарты. Алайда тұтынушыларға арналған тарифтің орынсыз өсуіне жол беруге болмайды», – деген еді Президент.
