Несие рәсімдеу кезінде банк қандай шешім қабылдайтынын ойлайтынымыз рас. Өйткені банктер несие бермес бұрын сіздің төлем қабілеттілігіңізді және несие беру тәуекелін анықтау мақсатында несие тарихыңызды мұқият тексереді. Сонда банк клиенттің сенімділігін қалай бағалайды және шешімнің оң не теріс болуына не әсер етеді? Қазір соны егжей-тегжейлі қарастыратын боламыз.
Несие тарихы мен скоринг несиені сәтті рәсімдеуне айтарлықтай әсер ететін екі маңызды фактор.
Скоринг дегеніміз – клиенттерді бағалайтын және оларға несие беріп-бермейтінін шешетін жүйе. Ағылшын тілінен аударғанда “скоринг” сөзі “балл” дегенге мағынасы келеді. Компания немесе жеке кәсіпкер несие алуға өтініш бергенде, бағдарлама қарыз алушының банктің негізгі талаптарына сәйкестігін тексереді. Бұл бірінші кезеңде төлем жасай алмайтын клиенттер тізімін сейілту үшін қажет.
Скоринг жүйесі қарыз алушы туралы ақпаратты, банк талаптарын және статистикалық мәліметтерді салыстыруға негізделген. Әрбір банктің скорингтік бағдарламалары әртүрлі бапталған, бірақ олар ұқсас схема бойынша жұмыс істейді:
1. Банк жүйеге қарыз алушыға қойылатын талаптарды сипаттайтын параметрлерді енгізеді.
2. Қарыз алушы өзі туралы ақпарат береді және сауалнаманы толтырады.
3. Скоринг жүйесі клиент ұсынған және басқа дереккөздерден алынған деректерді талдайды. Параметрлердің әрқайсысы белгілі бір ұпай санымен бағаланады, олардың қосындысы баллдық ұпайды құрайды.
4. Баллдық жүйе негізінде шешім қабылданады – егер ол банк белгілеген шекті мәннен жоғары болса, онда шешім оң, аз болса – теріс болады.
Банктердің шешім қабылдау процесіне үңілмес бұрын, несие тарихының не екенін және оның не себепті маңызды рөл атқаратынына тоқталайық. Несие тарихы – бұл сіздің барлық қаржылық міндеттемелеріңіз бен төлемдеріңіздің тізімі. Ол несие карталары, ипотека, автокөлік несиелері және басқа да қарыздар туралы ақпаратты қамтиды. Тіпті бірнеше рет мерзімін өткізіп алған төлемдер сіздің несие тарихыңызға әсер етуі мүмкін.
Несие алу үшін банкке жүгінген кезде, ол несиелік бюродан несие тарихыңызды сұратады. Бұл агенттік сіздің қаржылық транзакцияларыңыз туралы ақпаратты жинап, сақтайды және несиелік есеп береді. Бұл өз кезегінде сіздің несиелік сенімділігіңіздің сандық көрсеткіші есептеледі.
Банктің шешіміне әсер ететін критерийлер:
Банк сіздің несиелік баллыңызды ғана емес, басқа да бірқатар факторларды ескереді. Forte мамандары шешім шығару кезінде сіздің кірісіңізді, жұмыс орнында қанша уақыт жұмыс істеп жатқаныңызды, сұралған несие сомасын және басқа несиелер бойынша берешегің жайлы ақпаратты қарастыратынын айтады. Сіздің жұмыс орныңыз және ондағы табысыңыз неғұрлым тұрақты болса, несиені мақұлдау ықтималдығы соғұрлым жоғары болады.
